میراث بنیانگذاران روانشناسی ایران، که امروزه در فعالیت متخصصانی چون روانشناسان معروف همدان تبلور یافته، توسط نسلی از پیشگامان تحصیلکرده غرب مانند علیاکبر سیاسی، پریرخ دادستان، سعید شاملو و محمدنقی براهنی شکل گرفت. این چهرههای ماندگار با تأسیس نهادهای آکادمیک و حرفهای، این علم را از جایگاه فلسفی «علمالنفس» به یک رشته تجربی و قانونمند تبدیل کردند. این محتوا مسیر شکلگیری روانشناسی نوین در ایران، از معماران اولیه تا چهرههای معاصر و نهادهای کلیدی آن را به تفصیل بررسی میکند تا تصویری جامع از این تحول علمی ارائه دهد.
فهرست مطالب
چه کسانی روانشناسی نوین ایران را بنیان نهادند و مسیر آن را تا امروز چگونه شکل دادهاند؟
روانشناسی نوین ایران بر شانه نسلی از پیشگامان استوار است که با بازگشت از معتبرترین مراکز علمی جهان، نه تنها دانش روز را به کشور منتقل کردند، بلکه با تأسیس نهادهای آکادمیک و حرفهای، ساختار این علم را معماری نمودند؛ چهرههایی چون علیاکبر سیاسی، پریرخ دادستان، سعید شاملو و محمدنقی براهنی ستونهای اصلی این بنای علمی را برپا کردند و متخصصان نسلهای بعد، با تمرکز بر بومیسازی دانش و نوآوری در رویکردهای درمانی، این میراث را تا به امروز توسعه دادهاند.
این مسیر، داستان گذار از فلسفه «علمالنفس» به یک علم تجربی و حرفهای قانونمند است که با افزایش آگاهی عمومی نسبت به اهمیت سلامت روان، چشماندازی روشن را برای آینده ترسیم میکند. درک عمیقتر این حوزه و شناخت بنیانگذاران آن، میتواند به افرادی که با چالشهای رفتاری در اطرافیان خود مواجه هستند، دیدگاهی ساختاریافتهتر برای مدیریت شرایط ارائه دهد؛ برای مثال، مواجهه با رفتارهای تکانشی نیازمند درک زیربنای روانی آن است، موضوعی که در راهنمای جامع درمان افراد عصبی و پرخاشگر به تفصیل به آن پرداخته شده است.
این دانش به تدریج در سراسر کشور گسترش یافت و زمینه را برای فعالیت چهرههای برجسته روانشناسی در شهرهای دیگر فراهم آورد. این محتوا به معرفی جامع و تفصیلی چهرههای کلیدی روانشناسی ایران میپردازد تا تصویری دقیق از نقش این افراد در شکلگیری و توسعه این علم ارائه شود.
معماران روانشناسی نوین ایران: آشنایی با نسل بنیانگذار
شکلگیری روانشناسی به عنوان یک علم مستقل و تجربی در ایران، محصول تلاش گروهی کوچک اما بینهایت تأثیرگذار از اندیشمندانی بود که با درک عمیق از تحولات علمی جهان و دغدغهمندی نسبت به نیازهای جامعه ایران، این دانش را بومیسازی و نهادینه کردند. تحلیل تبارشناسی این چهرهها نشاندهنده چند جریان فکری و ساختاری کلیدی است که سنگ بنای این علم را در کشور گذاشتند. این پیشگامان صرفاً مترجمان دانش نبودند، بلکه معمارانی بودند که با تأسیس دپارتمانهای دانشگاهی، انجمنهای علمی و مراکز درمانی، کالبد فیزیکی و هویتی این رشته را طراحی و اجرا کردند.
دکتر علیاکبر سیاسی (۱۲۷۴-۱۳۶۹): پدر روانشناسی جدید ایران
دکتر علیاکبر سیاسی، به عنوان یکی از تأثیرگذارترین چهرههای فرهنگی و علمی تاریخ معاصر ایران، نقشی بیبدیل در بنیانگذاری روانشناسی مدرن و نهادهای آکادمیک در کشور ایفا کرد. او که از جمله نخستین دانشجویان اعزامی به اروپا بود، پس از تحصیل در رشته علوم سیاسی، به روانشناسی علاقهمند شد و در سال ۱۳۰۹ موفق به دریافت درجه دکتری در این رشته از دانشگاه سوربن فرانسه گردید. رساله دکتری او با عنوان «ایران در تماس با مغربزمین»، جایزهای معتبر از آکادمی فرانسه دریافت کرد که نشان از عمق علمی کار او داشت. این پیشینه دوگانه در علوم سیاسی و روانشناسی، به او دیدگاهی کلان و ساختاری برای توسعه علم در بستر اجتماعی ایران بخشید.
نقش نهادی دکتر سیاسی فراتر از یک استاد دانشگاه بود. او از بنیانگذاران اصلی دانشگاه تهران و ششمین رئیس این دانشگاه بود که در بهمن ۱۳۲۱، نقشی کلیدی در تصویب قانون استقلال دانشگاه از وزارت فرهنگ ایفا کرد؛ اقدامی که استقلال آکادمیک را برای مهمترین نهاد علمی کشور به ارمغان آورد. این استقلال، در تضاد با وابستگی کامل به ساختار دولتی که مانع رشد علمی و آزادی آکادمیک میشود، فضایی برای توسعه علوم نوین از جمله روانشناسی فراهم آورد. علاوه بر این، ایده تأسیس «انجمن روانشناسی ایران» برای اولین بار در سال ۱۳۴۴ به ابتکار او مطرح شد که نشاندهنده دوراندیشی وی در زمینه حرفهایسازی این رشته بود.
میراث علمی او که لقب «پدر روانشناسی جدید ایران» را برایش به ارمغان آورد، شامل تألیف و ترجمه کتابهای مرجعی است که برای دههها منابع اصلی درسی دانشجویان بودند. آثاری چون «علمالنفس یا روانشناسی از نظر تربیت» (۱۳۱۷)، «اصول روانشناسی» (۱۳۱۷) و «روانشناسی پرورشی» (۱۳۲۰) از جمله تألیفات مهم او هستند. با این حال، کتاب «نظریههای شخصیت یا مکاتب روانشناسی» او جایگاهی ویژه دارد. این کتاب که همچنان تجدید چاپ و به عنوان منبع درسی استفاده میشود، برای نخستین بار به شکلی نظاممند، مکاتب بزرگ روانشناسی از جمله نظریههای تحلیلی فروید و یونگ، روانی-اجتماعی آدلر و هورنای، و ارگانیسمی مازلو را به جامعه علمی ایران معرفی کرد.
دکتر پریرخ دادستان (۱۳۱۲-۱۳۸۹): مادر روانشناسی ایران و بنیانگذار روانشناسی تحولی
دکتر پریرخ دادستان، که از او با عنوان «مادر روانشناسی ایران» یاد میشود، چهرهای بینظیر در تاریخ علمی کشور است که دانش روانشناسی تحولی (رشد) را در ایران بنیان نهاد. او در ۱۶ سالگی به عنوان تنها زن پذیرفتهشده در آزمون اعزام دانشجو به خارج از کشور، راهی ژنو، سوئیس شد. استعداد شگرف او باعث شد تا ژان پیاژه، از برجستهترین روانشناسان قرن بیستم، شخصاً راهنمایی رساله دکتری او را در رشته روانشناسی ژنتیک بر عهده بگیرد. دکتر دادستان با وجود پیشنهاد پیاژه برای تصدی ریاست مرکز شناختی نیویورک، با عشقی عمیق به وطن، به ایران بازگشت تا دانش خود را در خدمت به جامعهاش به کار گیرد.
رویکرد علمی دکتر دادستان کاملاً نوآورانه بود. او به عنوان بنیانگذار «روانشناسی تحولی» در ایران، یکی از نخستین و معدود نظریهپردازان در سطح بینالمللی بود که به تبیین «روانشناسی مرضی از دیدگاه تحولی» پرداخت. این دیدگاه، اختلالات روانی را پدیدههایی ایستا و منفک از مسیر رشد انسان نمیداند، بلکه آنها را در چارچوب فرآیندهای پویای رشد زیستی، شناختی و اجتماعی فرد تحلیل میکند.
این رویکرد در تضاد مستقیم با دیدگاه طبقهبندی ایستا (Categorical Approach) قرار دارد که اختلال را یک برچسب ثابت و جدا از مسیر زندگی فرد در نظر میگیرد. برای مثال، از دیدگاه تحولی، اضطراب در یک کودک ۷ ساله و یک نوجوان ۱۷ ساله، نه تنها در علائم، بلکه در ریشهها و پیامدهای رشدی نیز متفاوت تحلیل میشود.
آثار او، شامل بیش از ۱۵ کتاب و ۵۰ مقاله، تأثیری عمیق و ماندگار بر ادبیات روانشناسی ایران گذاشته است. کتابهای سهجلدی «روانشناسی مرضی تحولی: از کودکی تا بزرگسالی» و کتاب «روانشناسی تحولی: گزیدهای از بزرگترین نظامها» از مهمترین تألیفات او هستند که به منابع اصلی و کلاسیک در دانشگاههای ایران تبدیل شدهاند. دکتر دادستان علاوه بر فعالیتهای پژوهشی، در عرصه نهادی نیز فعال بود و به عنوان مدیر گروه روانشناسی سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت) و مؤسس فصلنامه علمی-پژوهشی «روانشناسان ایرانی» خدمات شایانی به جامعه علمی کشور ارائه کرد.
خدمات علمی برجسته او با عناوینی چون «چهره ماندگار» (۱۳۸۱) و برنده جایزه بینالمللی خوارزمی (۱۳۸۰) تقدیر شد.
دکتر سعید شاملو (۱۳۰۸-۱۳۸۳): بنیانگذار روانشناسی بالینی در ایران
پروفسور سعید شاملو، که به حق «بنیانگذار روانشناسی بالینی در ایران» لقب گرفته است، نقشی محوری در تبدیل روانشناسی از یک رشته نظری به یک حرفه بالینی و کاربردی ایفا کرد. او تحصیلات عالی خود را در ایالات متحده آمریکا در دانشگاههای جورج واشنگتن و ایلینویز به پایان رساند و موفق به اخذ درجه دکتری در روانشناسی بالینی و فوق دکتری در رواندرمانی شد. پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۴۰، دکتر شاملو با انرژی و دیدگاهی منسجم، به نهادینهسازی این حوزه همت گماشت.
او در سال ۱۳۴۴، اولین «کلینیک مرکز مشاوره و راهنمایی» را در دانشگاه تهران تأسیس کرد. این اقدام، گامی حیاتی در ارائه خدمات روانشناختی در محیطی آکادمیک بود و روانشناسی را از یک رشته صرفاً نظری به یک حرفه خدماتی و کاربردی تبدیل کرد. علاوه بر این، او اولین دورههای تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکتری) روانشناسی بالینی را در ایران راهاندازی کرد و با این کار، به تربیت نسلی از متخصصان بالینی پرداخت.
دکتر شاملو همچنین بانی تجدید حیات «انجمن روانشناسی ایران» بود و در دورههای متعددی ریاست هیئت مدیره آن را بر عهده داشت. تلاشهای او در طراحی ساختار «سازمان نظام روانشناسی و مشاوره» نیز از جمله خدمات ماندگار او به جامعه حرفهای روانشناسی است.
میراث علمی دکتر شاملو شامل تألیف و ترجمه بیش از یکصد مقاله و چندین کتاب کلیدی است که به منابع اصلی این رشته در ایران تبدیل شدهاند. آثاری چون «روانشناسی بالینی»، «آسیبشناسی روانی»، «بهداشت روانی» و «مکاتب و نظریههای شخصیت» دانش نظری و عملی را برای هزاران دانشجو و متخصص فراهم آوردهاند. به پاس دستاوردهای برجستهاش در سطح بینالمللی، مرکز بینالمللی شرح حالنویسی کمبریج انگلستان او را به عنوان نامزد «مرد سال ۲۰۰۴» انتخاب کرد.
دکتر محمدنقی براهنی (۱۳۱۱-۱۳۸۱): پدر روانآزمایی ایران
دکتر محمدنقی براهنی، که از او به عنوان «پدر روانآزمایی ایران» یاد میشود, نقشی حیاتی در ایجاد زیرساختهای علمی روانسنجی و انتقال دانش روز دنیا به ایران ایفا کرد. او دارای مدرک فوق لیسانس روانشناسی پرورشی از دانشگاه لندن و دکتری روانشناسی از دانشگاه کلمبیا در آمریکا بود. روانآزمایی، شاخهای از روانشناسی است که به طراحی، اجرا و تفسیر آزمونهای روانشناختی برای سنجش ویژگیهایی چون هوش، شخصیت و استعداد میپردازد و در مقابل سنجشهای شهودی یا غیرعلمی قرار میگیرد که فاقد پایایی و روایی استاندارد هستند.
مهمترین سهم دکتر براهنی در دو حوزه متمرکز بود: ترجمه متون بنیادین و بومیسازی ابزارهای سنجش. او با درک عمیق از فقدان منابع درسی استاندارد، به ترجمه آثاری همت گماشت که ستون فقرات آموزش روانشناسی در ایران را تشکیل دادند. ترجمه گروهی کتاب «زمینه روانشناسی هیلگارد» که با نظارت و ویراستاری دقیق او انجام شد، برای دههها به عنوان معتبرترین و پرکاربردترین منبع درسی روانشناسی عمومی در دانشگاههای کشور شناخته میشد.
علاوه بر این، ترجمه کتابهای مرجعی چون «روانآزمایی» اثر آناستازی و «نظریههای یادگیری» اثر هیلگارد و باور، دانش تخصصی را در اختیار جامعه علمی ایران قرار داد.
در کنار ترجمه، دکتر براهنی پیشگام فعالیتهای پژوهشی در زمینه روانسنجی بود. او نخستین گامهای عملی را برای تهیه هنجارهای ایرانی آزمونهای شناختی معتبر جهانی، به ویژه «مقیاسهای هوش وکسلر»، برداشت. این اقدام، استفاده از ابزارهای سنجش روانشناختی را در ایران علمی و استاندارد کرد و آن را از حالت سلیقهای خارج نمود. همچنین، او طرحهای پژوهشی بزرگی را در زمینه بررسی رابطه نمرات آزمون ورودی دانشگاهها با عملکرد تحصیلی اجرا کرد که نشان از رویکرد علمی و دقیق او داشت.
بیشتر بخوانید:
افسردگی ماژور چیست
توسعهدهندگان شاخههای تخصصی روانشناسی و مشاوره
علاوه بر چهار ستون اصلی روانشناسی نوین ایران، چهرههای برجسته دیگری نیز در شکلگیری و توسعه شاخههای مختلف این علم نقش اساسی داشتهاند. این بخش به معرفی مختصر اما دقیق این افراد و حوزه تخصصی آنها میپردازد تا تصویری کاملتر از تلاش جمعی این نسل برای تعمیق و تخصصیسازی روانشناسی و مشاوره در ایران ارائه شود. هر یک از این افراد با تمرکز بر یک حوزه خاص، به غنای علمی و کاربردی این رشته افزودند.
دکتر محمود منصور: مروج دیدگاه پیاژه
دکتر محمود منصور (متولد ۱۳۰۹)، استاد ممتاز دانشگاه تهران و از چهرههای ماندگار روانشناسی، یکی دیگر از شاگردان برجسته ژان پیاژه در دانشگاه ژنو است. او رساله دکتری خود را در روانشناسی ژنتیک و بالینی تحت نظر پیاژه به پایان رساند و پس از بازگشت به ایران، نقشی کلیدی در ترویج و تدریس نظاممند دیدگاههای پیاژهای ایفا کرد. حضور همزمان او و دکتر دادستان به عنوان شاگردان پیاژه، جریان قدرتمند روانشناسی تحولی و شناختی را در ایران تثبیت کرد و این مکتب فکری را به یکی از پایههای اصلی آموزش روانشناسی در کشور تبدیل نمود.
کتابهای تألیفی او، به ویژه «روانشناسی ژنتیک: تحول روانی از تولد تا پیری» و «دیدگاه پیاژه در گستره تحول روانی» (که با همکاری دکتر دادستان به رشته تحریر درآمد)، از منابع اصلی و کلاسیک در حوزه روانشناسی رشد در ایران به شمار میروند. این آثار با تشریح دقیق مراحل رشد شناختی از دیدگاه پیاژه، درک عمیقی از تحولات ذهنی انسان را برای نسلهای متمادی از دانشجویان و متخصصان فراهم آوردند.
دکتر شکوه نوابینژاد: مادر مشاوره ایران
استاد برجسته دکتر شکوه نوابینژاد (متولد ۱۳۲۵)، که با عنوان «مادر مشاوره ایران» شناخته میشود، از بنیانگذاران رشته مشاوره در کشور است. او با تألیف و ترجمه ۲۹ عنوان کتاب، به شکلگیری هویت علمی و حرفهای رشته مشاوره کمک شایانی نمود و این حوزه را به عنوان یک رشته مستقل و تخصصی در کنار روانشناسی تثبیت کرد. آثار او به طور خاص بر مسائل زنان و خانواده متمرکز بود و به این حوزهها غنای علمی بخشید.
از جمله آثار مهم ایشان میتوان به «روانشناسی زن»، «راهنمایی و مشاوره» و «مشاوره ازدواج و خانواده درمانی» اشاره کرد. این کتابها نه تنها منابع درسی مهمی برای دانشجویان رشته مشاوره بودهاند، بلکه به عنوان راهنماهای عملی برای متخصصان فعال در حوزه خانواده و ازدواج نیز مورد استفاده قرار گرفتهاند. ایشان در سال ۱۳۸۷ به عنوان چهره ماندگار معرفی شدند و خدمات علمی ایشان مورد تقدیر قرار گرفت.
دکتر باقر ثنایی ذاکر: پدر مشاوره خانواده ایران
استاد پیشکسوت دانشگاه خوارزمی، دکتر باقر ثنایی ذاکر (۱۳۲۴-۱۳۹۹)، ملقب به «پدر مشاوره خانواده ایران» است. او فعالیت حرفهای خود را در حوزه خانوادهدرمانی بنیانگذاری کرد و با تألیف بیش از ۱۵ کتاب تخصصی در این زمینه، نقشی اساسی در آموزش و تربیت نسلهای متعددی از مشاوران خانواده ایفا نمود. تمرکز انحصاری او بر خانواده، این حوزه را به یکی از شاخههای مهم و کاربردی در خدمات سلامت روان ایران تبدیل کرد و رویکردهای نظاممند (سیستمیک) را در درمان مشکلات روانی در کشور ترویج داد. آثار او به متخصصان کمک کرد تا مشکلات فردی را در بستر روابط خانوادگی تحلیل و درمان کنند.
دکتر غلامعلی افروز: پیشگام روانشناسی کودکان استثنایی
دکتر غلامعلی افروز (متولد ۱۳۲۹)، استاد ممتاز دانشگاه تهران و چهره ماندگار، دارای دکتری روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی از دانشگاه ایالتی میشیگان است. او نمونهای از یک چهره دانشگاهی است که همزمان در عرصههای علمی، اجرایی و حرفهای در بالاترین سطوح کشور نقشآفرینی کرده است. او علاوه بر فعالیتهای گسترده علمی و تألیف کتب متعدد در حوزه تخصصی خود، مسئولیتهای اجرایی مهمی چون ریاست دانشگاه تهران و ریاست سازمان نظام روانشناسی و مشاوره جمهوری اسلامی ایران را نیز بر عهده داشته است. این تجمیع مسئولیتها به او امکان داد تا پیوندی قوی میان دنیای آکادمیک و نیازهای حرفهای جامعه روانشناسی ایجاد کند و تأثیری ماندگار بر هر دو حوزه بگذارد.
گذار به تولید و بومیسازی دانش روانشناسی در ایران
پس از دوره بنیانگذاری که با تلاش برای واردات، ترجمه و نهادینهسازی دانش روانشناسی همراه بود، نسلهای بعدی متخصصان ایرانی به بلوغ و تنوعبخشی این علم در کشور پرداختند. این دوره شاهد ظهور تخصصهای دقیقتر، تلاش برای انطباق نظریهها با بافت فرهنگی ایران (بومیسازی) و ابداع رویکردهای درمانی جدید بود. این گذار از مصرفکنندگی صرف دانش به تولید و بومیسازی آن، نقطه عطفی در تاریخ روانشناسی ایران به شمار میرود.
دکتر هاراطون داویدیان: پدر روانپزشکی نوین و تأکید بر فرهنگ
دکتر هاراطون داویدیان (۱۳۰۲-۱۳۸۸) یک روانپزشک بود، اما تأثیر عمیق او بر حوزه سلامت روان و همکاری نزدیکش با روانشناسان، او را به چهرهای کلیدی در این عرصه تبدیل کرده است. او که به عنوان «پدر روانپزشکی نوین ایران» شناخته میشود، نقشی اساسی در تأسیس و توسعه نهادهای مدرن سلامت روان مانند بیمارستان روزبه و انجمن روانپزشکی ایران داشت. وجه تمایز کار او، تأکید ویژهاش بر درک جنبههای فرهنگی بیماریهای روانی بود.
او نشان داد که درک اختلالات روانی بدون در نظر گرفتن بستر فرهنگی که در آن رخ میدهند، ناقص است و علائم و درمان باید با توجه به ارزشها و باورهای بومی صورت گیرد.
تألیف کتاب ارزشمند «شناخت و درمان افسردگی در فرهنگ ایرانی» نشاندهنده آگاهی او از لزوم تطبیق دانش روانپزشکی با بافت بومی بود و تأثیری ماندگار بر روانشناسان بالینی گذاشت. جایگاه بینالمللی او با عناوینی چون عضویت مؤسس در کالج سلطنتی روانپزشکان انگلستان و کسب عنوان «پیشگام در روانپزشکی» از سوی انجمن جهانی روانپزشکی تثبیت شد.
دکتر نصرت پزشکیان: مبدع رواندرمانی مثبتنگر در سطح جهانی
دکتر نصرت پزشکیان (۱۹۳۳-۲۰۱۰)، روانپزشک و رواندرمانگر ایرانی-آلمانی، نمونه برجستهای از گذار از ترجمه به نوآوری و صدور یک مدل درمانی از ایران به جهان است. او بنیانگذار رویکرد درمانی «رواندرمانی مثبتنگر» (Positive Psychotherapy) است که شهرتی جهانی دارد. این روش که در سال ۱۹۶۸ پایهریزی شد، بر خلاف بسیاری از رویکردهای غربی که بر آسیبشناسی و نقص تمرکز دارند، بر نگرش مثبت به طبیعت انسان و ظرفیتهای بالقوه او متمرکز است.
ویژگی منحصربهفرد این رویکرد، استفاده از داستانها، تمثیلها و حکمت شرقی و ایرانی به عنوان ابزاری درمانی است که آن را به یک مدل بینفرهنگی تبدیل کرده است. دکتر پزشکیان با تألیف ۲۶ کتاب و بیش از ۲۶۰ مقاله که به زبانهای متعددی ترجمه شدهاند، یک مکتب درمانی با ریشههای فرهنگی ایرانی را به جهان معرفی کرد و نشان داد که چگونه میتوان از گنجینه فرهنگی بومی برای درمانهای روانشناختی بهره گرفت.
حوزههای تخصصی روانشناسان بالینی امروز ایران
روانشناسی در ایران امروز به رشتهای گسترده و تخصصی تبدیل شده است و روانشناسان متعددی در حوزههای مختلف بالینی و دانشگاهی فعالیت میکنند. این تنوع نشاندهنده بلوغ و تعمیق این علم در کشور و همگامی متخصصان با تحولات علمی روز دنیاست. بسیاری از روانشناسان بالینی معاصر در ایران از جدیدترین رویکردهای درمانی مبتنی بر شواهد مانند درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)، طرحوارهدرمانی و درمانهای شناختی-رفتاری (CBT) در کار بالینی خود بهره میبرند.
در حوزه زوجدرمانی و خانواده، متخصصانی مانند دکتر محسن یزدانفر در زمینه زوجدرمانی و مشاوره پیش از ازدواج فعالیتهای گستردهای دارند. در حوزه کودک و نوجوان، روانشناسانی چون دکتر وحید مرادی در زمینه تشخیص و درمان اختلالات یادگیری، بیشفعالی و اتیسم، و دکتر ستاره جعفری در حوزه درمان اختلالات نوجوانان، خدمات تخصصی ارائه میدهند. در حوزه درمان اختلالات فردی نیز متخصصانی مانند دکتر الهام کریمی بر درمان اختلالاتی نظیر اختلالات خواب، وسواس و افسردگی تمرکز دارند و دکتر امیر مهدی یوسفی در حوزههای تخصصیتری مانند سکستراپی و هیپنوتراپی فعالیت میکند.
نهادهای حرفهای روانشناسی و مشاوره در ایران
تکامل ساختاری حرفه روانشناسی در ایران، نقطه عطفی در گذار این رشته از یک حوزه صرفاً آکادمیک به یک حرفه اجتماعی، قانونمند و پاسخگو بود. تأسیس انجمنهای علمی و پس از آن، سازمان نظام روانشناسی، نشاندهنده فرآیندی طولانی و پرچالش برای به رسمیت شناخته شدن روانشناسی به عنوان یک حرفه مستقل و نیازمند قانونگذاری در کشور است. فاصله زمانی حدود ۳۵ ساله میان تأسیس اولین نهاد علمی (انجمن روانشناسی در دهه ۱۳۴۰) و تأسیس نهاد قانونی و صنفی (سازمان نظام در سال ۱۳۸۲)، گویای مسیری است که جامعه روانشناسی ایران برای دستیابی به استقلال حرفهای، تدوین استانداردهای صنفی و کسب جایگاه قانونی پیموده است. این نهادها صرفاً سازمانهایی اداری نیستند، بلکه نماد بلوغ و هویتیابی یک حرفه به شمار میروند.
انجمن روانشناسی ایران (IPA): قدیمیترین نهاد علمی
انجمن روانشناسی ایران (IPA) به عنوان قدیمیترین و یکی از معتبرترین نهادهای علمی در این حوزه، نقشی محوری در انسجام جامعه آکادمیک و علمی روانشناسی کشور داشته است. ایده اولیه تأسیس این انجمن نخستین بار در سال ۱۳۴۴ توسط دکتر علیاکبر سیاسی مطرح شد و این انجمن سرانجام در تاریخ ۱۶ آبان ۱۳۴۷ به طور رسمی افتتاح گردید. هیئت مؤسس این انجمن متشکل از برجستهترین چهرههای روانشناسی ایران بود که نامهایی چون دکتر علیاکبر سیاسی، دکتر سعید شاملو، دکتر محمدنقی براهنی، دکتر رضا زمانی و دکتر حبیبالله قاسمزاده در میان آنها دیده میشود.
اهداف اصلی انجمن شامل گسترش و ارتقاء علم روانشناسی، توسعه کمی و کیفی متخصصان، و بهبود فرآیندهای آموزشی و پژوهشی است. این انجمن از طریق برگزاری کنگرههای ملی ادواری، انتشار نشریات علمی معتبر مانند «دوفصلنامه روانشناسی معاصر» و «International Journal of Psychology»، و برگزاری کارگاههای آموزشی تخصصی، به تحقق این اهداف میپردازد.
سازمان نظام روانشناسی و مشاوره: نهاد قانونگذار حرفهای
تأسیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره جمهوری اسلامی ایران، مهمترین گام در جهت قانونمند کردن و استانداردسازی خدمات سلامت روان در ایران بود. این سازمان به موجب قانون مصوب مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۳۸۲ به عنوان یک سازمان غیردولتی و مستقل تأسیس شد. این سازمان به عنوان بزرگترین نهاد قانونی، وظیفه نظاممند کردن خدمات روانشناسی و مشاوره در کشور را بر عهده دارد.
وظایف کلیدی این سازمان شامل صدور شماره نظام و پروانه فعالیت حرفهای برای روانشناسان و مشاوران واجد شرایط، نظارت بر کیفیت خدمات ارائه شده، رسیدگی به تخلفات صنفی و حرفهای، و پیشنهاد تعرفه خدمات روانشناختی به هیئت دولت جهت تصویب است. تفاوت اصلی آن با انجمن در این است که انجمن یک نهاد علمی-پژوهشی است، اما سازمان نظام یک نهاد قانونی-نظارتی برای فعالیتهای بالینی و حرفهای محسوب میشود. ریاست این سازمان در دورههای مختلف بر عهده چهرههای برجستهای چون دکتر غلامعلی افروز، دکتر عباسعلی اللهیاری، دکتر علی فتحی آشتیانی و دکتر محمد حاتمی بوده است که هر یک در جهت تثبیت جایگاه قانونی این حرفه تلاش کردهاند.
دیدگاهتان را بنویسید