دردنیای امروز دو واژه عزت نفس و اعتماد به نفس جایگاه ویژه ای پیدا کرده اند. قطعا به دفعات زیاد این جمله را شنیده اید و شاید به چشم دیده اید که (افرادی که اعتماد به نفس و عزت نفس بالایی دارند افراد موفق تری هستند).
یکی از نگرانی های اکثر والدین کم بودن عزت نفس و اعتماد به نفس در فرزندانشان است و دنبال راهکار هایی هستند که نشانه های کمبود این دو خصیصه و نیز روش های افزایش عزت نفس و اعتماد بنفس در کودکان و نوجوانان را به آنها آموزش دهد.
در این مقاله می خواهیم به صورت جامع دو ویژگی عزت نفس و اعتماد به نفس را بررسی کرده و در نهایت برای افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس در کودکان و نوجوانان راهکار های فوق العاده ای را در اختیار آنها و والدین گرامی قرار دهیم.
فهرست مطالب
- 1 تعریف عزت نفس
- 2 نشانه های کمبود عزت نفس
- 3 نشانه های عزت نفس سالم
- 4 اهمیت بالا بردن عزت نفس درکودکان و نوجوانان
- 5 تاثیرات کمبود عزت نفس در زندگی
- 6 تعریف اعتماد بنفس
- 7 تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس
- 8 روش ها و راهکارهای کاربردی افزایش عزت نفس کودکان و نوجوانان
- 9 راه های افزایش عزت نفس برای همه
- 10 درباره “روش های افزایش عزت نفس در کودکان و نوجوانان” بیشتر بخوانید:
تعریف عزت نفس
روانشناسان عزت نفس یا حرمت نفس را ایمان و باور داشتن فرد به ارزش کلی خود، خوددوستی و حس ارزشمندی درونی تعریف می کنند؛ به این معنا که فرد چقدر برای خودش ارزش و احترام قائل است.
ناتانائیل براندن در کتاب روانشناسی عزت نفس؛ تعبیر جالبی از این واژه دارد و عزت نفس را همان سلامت ذهن می داند.
نشانه های کمبود عزت نفس
کمبود عزت نفس ریشه خیلی از مشکلات ذهنی و رفتاری در انسانهاست. برخی از نشانه های کمبود عزت نفس به شرح زیر است:
- فرد برای اعتقادات و افکار خودش احترام قائل نیست
- فرد احساس می کند دوست داشتنی نیست
- به طور افراطی خودش را با دیگران مقایسه می کند
- به کسانی که دوستش دارند بد بین است و گاها در پذیرش بازخورد های مثبت مشکل دارد
- دیگران را بهتر از خود می داند
- احساس می کند به اندازه کافی خوب نیست و روی نقاط ضعف و کاستی تمرکز دارد
- دید منفی به زندگی دارد
- انتقاد پذیر نیست
- زود دلسرد می شود
- در تمام مراحل زندگی احساس اضطراب و ترس دارد
- فردی افسرده است
- احساس خجالت و شرم در بیان احساسات و نیازهای خود
- از شکست خوردن می ترسد و به همین برای رسیدن به خواسته هایش تلاش نمی کند
حقیقت این است که ریشه اکثر مشکلات و چالش های زندگی چه در زمینه زندگی شخصی و چه زندگی شغلی: کمبود عزت نفس است.
نشانه های عزت نفس سالم
در یک جمله می توان گفت فردی که به توانایی های خود در مقابله با چالش ها و حل مشکلات اعتماد دارد؛ دارای عزت نفس خوبی است. برخی از نشانه های داشتن عزت نفس بالا عبارتند از:
- دیدگاهی متعادل و دقیق نسبت به خود دارد
- توانایی ها و نواقص خود را می شناسد
- از چالش ها و مشکلات استقبال می کند و واقع گرا است
- از خود و دیگران قدردانی و تشکر می کند
- از شکست نمی ترسد و انگیزه کافی در تلاش برای رسیدن به خواسته ها و اهدافش دارد
- در تمام مراحل زندگی به دنبال کشف ویژگی های مثبت درونی خود است
- به زندگی دید مثبت دارد
- زود دلسرد نمی شود و در پی شکست ها به دنبال دلایل و راه حل برای آنها است
- از اشتباهات خود درس می گیرد
- انتقادهای سازنده دیگران را بدون تعصب می پذیرد
- قادر به تصمیم گیری است
از دید ناتانائیل براندن عزت نفس دارای ۶ پایه اصلی به شرح زیر است:
- زندگی آگاهانه
- پذیرفتن صحیح خود
- مسئولیت پذیری کامل
- توانایی ابراز وجود خود و قاطعیت
- داشتن زندگی هدفمند
- یکپارچگی شخصیت
اهمیت بالا بردن عزت نفس درکودکان و نوجوانان
برداشتی که افراد از خود دارند تعیین می کند چگونه با مسائل مختلف برخورد کنند. فردی که عزت نفس پایینی دارد و برای خود ارزشی قائل نیست ممکن است دچار رفتارهای ضداجتماعی، انزوا، گوشه‌گیری یا پرخاشگری شود. عزت نفس در فرایند زندگی اجتماعی و با توجه به مجموعه ای از احساسات، عواطف و تجربه‌ای که فرد از خود دارد شکل می‌گیرد.
بیشتر بخوانید:
چرا ثبات رفتار والدین مهم است؟
مطالب مرتبط: افزایش اعتماد بنفس در زنان
از آنجا که هر فردی تواناییهای بالقوه ی منحصر به فردی دارد، کودکانی که به شرایط ارزشی دچار می شوند، در درون خود احساس ناامیدی می‌کنند. آنها نه می توانند کاملاً مطابق با خواست دیگران عمل کنند، و نه می توانند با خود روراست باشند. اما، این به این معنا نیست که برای ابراز توانایی های خود ناگزیر به تعارض با دیگران است. اگر کودک و نوجوان زمانی که به دنبال رسیدن به توان بالقوه و ابراز خود است، دچار ناکامی شود، یا به دیگران آسیب می‌زند و یا به شیوه‌های ضد اجتماعی رفتار می‌نماید. اگر پدر و مادر و دیگران تفاوت های فرزندشان را حتی با وجود تفاوت های ارزشی که متصورند؛ دوست بدارند و آنها را تحمل کنند خود کودکان و نوجوانان نیز آن تفاوت‌ها را دوست خواهند داشت.. اما در بعضی از خانواده‌ها کودکان می‌آموزند که داشتن بعضی باورها مثلا در مورد مسائل جنسی، سیاسی و مذهبی اشتباه و زشت است. به همین دلیل موقعی که متوجه می شوند مورد تأیید والدین و بزرگ‌ترها نیستند، خود را شخصی نافرمان می‌بینند؛ و به احساس‌هایی مثل حماقت و بی ارزش بودن دچار می‌شوند؛ بنابراین اگر تصمیم بگیرند ارزش سازگاری داشته باشند باید احساس‌های خودشان را انکار و بخشی از وجود خود را پنهان کنند. بدین ترتیب عزت نفس آنها تحریف می‌گردد و این امر در آنها اضطراب ایجاد می کند و چون اضطراب ناخوشایند است کودک و نوجوان تلاش میکند تا وجود احساس‌ها و تمایلات واقعی و اصیل خود را انکار کند؛ غافل از اینکه مسیر خود شکوفایی به روراست بودن با احساس‌های واقعی، پذیرفتن و عمل کردن به آنها نیاز دارد. داشتن عزت نفس به کودکان و نوجوانان کمک می کند که برای رسیدن به موفقیت انگیزه داشته و در زندگی خوشحال باشند.
تاثیرات کمبود عزت نفس در زندگی
- نمی تواند به درستی تصمیم بگیرد و به دیگران اجازه می دهد برای او تصمیم بگیرند
- نقد همه را می پذیرد و جرات ندارد انتقادات اشتباه را رد کند و یا نقد هیج کس را نمی پذیرد
- به جای اینکه خود امروزش را با خود گذشته اش مقایسه کند مدام درگیر مقایسه خود با دیگران می شود
- از آنجایی که ارزش و اعتبار خود را در گرو قضاوت دیگران می بیند؛ موقع یادگیری مهارتی در صورت شکست دلسرد می شود و انگیزه ای برای تلاش ندارد
تعریف اعتماد بنفس
اعتماد به نفس به معنای آگاهی داشتن از توانایی های فردی خود در حوزه خاصی است؛ به این معنا که بدانیم چه کارهایی را می توانیم به خوبی انجام دهیم.
مطالب مرتبط: اختلال دیس تایمی
اما وقتی فردی بتواند یک یا چند کار را به خوبی انجام دهد، نمی توان گفت به طور کلی از اعتماد به نفس بالایی در شخصیت خود برخوردار است؛ چون ممکن است آن فرد در زمینه های دیگری به احساس اعتماد به نفس و خودکارآمدی نرسیده باشد.
تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس
- عزت نفس مشخصه اصلی شخصیت ما است که نقش زیربنای شاکله وجودی ما را دارد؛ اما اعتماد بنفس چیزی است که در نما و ظاهر وجود دارد
- عزت نفس میزان احساس ارزشمندی و دوست‌داشتنی بودن است که نسبت به خودمان داریم؛ اما اعتماد به نفس میزان توانایی ما در انجام کارهای مختلف است
- ممکن است با اعتماد به نفس به موفقیت های زیادی برسیم اما به خاطر کمبود عزت نفس نتوانیم از آنها لذت ببریم
- در جنبه های مختلف زندگی نیاز داریم به صورت جداگانه درهر زمینه به اعتماد بنفس برسیم؛ برای متال در آموزش مهارت های ورزش حرفه ای، آشپزی، خیاطی و … اما اما عزت نفس فقط یک جنبه دارد و ما یا عزت نفس داریم و یا نداریم
- عزت نفس احساسی کاملا درونی است در حالی که اعتماد به نفس احساسی بیرونی می باشد
- عزت نفس کاذب وجود ندارد اما اعتماد به نفس کاذب وجود دارد
روش ها و راهکارهای کاربردی افزایش عزت نفس کودکان و نوجوانان
- کودک را در هر سنی که هست بی قید و شرط دوست داشته باشید
- به نظرات و احساسات کودک اهمیت دهید هر چند از دید شما نظرات او پوچ و بچگانه است
- به کودک احترام بگذارید و با او محترمانه صحبت کنید
- از کودک بیش از حد حمایت نکنید و اجازه بدهید شکست را تجربه کند و فرصت بدهید خودش راه حل درست را پیدا کند
- به نوجوان تا حد امکان اجازه دهید تا در موقعیت‌های مختلف، فرصت انتخاب و تصمیم‌گیری داشته باشد و به او اطمینان دهید که هر تصمیمی بگیرد، می‌تواند روی حمایت شما حساب کند
- در حد متعارف و متناسب با فرهنگ خانوادگی خود به نوجوان استقلال و آزادی دهید
- مهارت های اجتماعی مثل معاشرت و ارتباط موثر با دیگران را به فرزندان خود بیاموزید
راه های افزایش عزت نفس برای همه
- ویژگی های مثبت دیگران را ببینید و از آنها تعریف کنید
- قضاوت خود در مورد دیگران را کنترل کنید
- مهارت های ابراز وجود را در خود افزایش دهید تا بتوانید توانایی های خودتان را بروز دهید
- کمال گرایی را کنار بگذارید و قبول کنید که هیچ چیز نمی تواند کامل و بی نقص باشد
- منبعی پیدا کنید که به شما انگیزه دهد
- خود را سرزنش نکنید و مدام به خودتان سرکوفت نزنید: زیرا زمانی که خود را سرزنش می کنید و به خود ناروا می گویید ضمیر ناخودآگاه پیام های منفی به مغز صادر می کند و حس می کنید توان انجام کاری را ندارید؛ باید در مورد نقاط ضعف و قوت خود منصفانه قضاوت کنید
- انتظار تشویق و تعریف از دیگران نداشته باشید: خودتان را هر از چند گاهی تشویق و تحسین کنید
- بر نقاط قوت خودتان پافشاری کنید: به توانایی ها و امتیازات خود افتخار کنید تا احساس رضایت داشته باشید
- کمبود ها محدودیت های خود را پذیرفته و با آنها کنار بیایید: همیشه در کارهایتان به موفقیت فکر کنید و از شکست ها نترسید
سخن آخر
سطح عزت نفس در هر سنی باید در حالت متعال قرار داشته باشد. در واقع سطح ایده آل عزت نفس داشتن یک دیدگاه واقع بینانه و البته مثبت نسبت به خود است اما احساس برتری بر دیگران نشانه ناامنی و عزت نفس پایین است. عزت نفس سلامت روح و باور داشتن به ارزشمندی خود به عنوان یک انسان است.
شکل گیری هویت از دوران کودکی آغاز می شود و در نوجوانی به اوج خود می رسد؛ شناختی که فرد در دوره های کودکی و نوجوانی از خودش بدست می آورد در وجود او تثبیت می شود و در تمال طول زندگی همراه او خواهد بود. اگر احساس می کنید فرزندانتان در این زمینه ضعف دارند می توانید راهکار های افزایش عزت نفس در کودکان و نوجوانان را بکار برده و عزت نفس آنها را بهبود دهید.
همچنین شما می توانید بسیاری از مشکلات فردی و تربیتی خود را همراه با روانکده حل کنید
دیدگاهتان را بنویسید