انتقاد واژه ای است که معمولا همه افراد با شنیدن آن حالت تدافعی می گیرند. انتقال کردن و انتقاد پذیری هر دو نیاز به آموزش دارند. ممکن است حتی فردی را از جنبه تشویقی مورد ارزیابی قرار دهید اما به دلیل اینکه هنر انتقاد ندارید و این کار را هوشمندانه انجام نمی دهید؛ موجب رنجش او شوید و واکنش بدی دریافت کنید.
در این مقاله از روانکده موضوع انتقاد و انواع آن را بررسی می کنیم و در نهایت روش های کاربردی برای انتقاد درست را به شما معرفی خواهیم کرد.
فهرست مطالب
تعریف انتقاد
انتقاد از ریشه نقد کردن است و در میان عامه مردم به ایراد و اشکال گرفتن از رفتار و گفتار دیگران اطلاق می شود. اغلب افراد فقط بعد منفی انتقاد را در نظر می گیرند و بر این باورند که هدف انتقاد کننده صرفا اظهار نظر مخرب برای عیب جویی و تحقیر دیگری می باشد.
اما گاهی انتقاد با هدف کمک نیز انجام می شود و منتقد قصد دارد با دادن بازخوردهای منفی مخاطب را از نواقص آگاه کند تا برای تغییر مثبت اقدام نماید.
ممکن است انتقادکننده صرفا رفتاری از فرد را نشانه بگیرد و در مواردی نیز شخصیت و کل وجودیت فرد مورد نقد قرار می گیرد که بسیار خطرناک است!
انواع انتقاد
در حالت کلی انتقادها به دو دسته سازنده و مخرب تقسیم می شوند که در ادمه هر یک را به صورت دقیق بررسی خواهیم کرد:
انتقاد سازنده :
انتقادی سازنده است که با هدف مناسب، شیوه درست و در زمان مناسب مطرح شود. انتقادات سازنده معمولا با هدف کمک به دیگری و در زمان مناسب و با لحن دوستانه ای بیان می شوند و منتقد اصلا قصد تحقیر و تخریب ندارد.
اگر بخواهیم صادق باشیم برای هیچ کس شنیدن انتقاد خوشایند نیست! لذا منتقد برای انتقاد سازنده و مؤثر باید موارد زیادی را در نظر بگیرد تا با جبهه گیری مواجه نشود. بهترین روش برای انتقاد سازنده این است که منتقد دقیقا بداند قصد دارد از چه رفتار خاصی انتقاد کند و کاملا به موضوع اشراف داشته باشد؛ سپس با آرامش و قاطعیت سؤالات دقیق و تخصصی مطرح کند و مخاطب را به سمت گفتگوی دوجانبه بکشاند. اکنون که مخاطب می بیند از زوایای دیگری نیز می توان به موضوع نگاه کرد و این فرصتی است که دانش او را افزایش می دهد؛ قطعا با آغوش باز نقد را می پذیرد.
مطلب مرتبط: انواع سبک های یادگیری
در انتقاد مثبت و سازنده باید در کنار بیان نقاط ضعف فرد روی نقاط قوت او نیز تأکید کرد و فرد را با راهنمایی های مؤثر برای بهبود و رفع عیب هایش تشویق نمود.
انتقاد مخرب :
اگر منتقد به قصد تخریب طرف مقابل و بی اعتبار کردن او اقدام به انتقاد کند؛ یا حتی انتقاد های خیرخواهانه خود را به شیوه و ادبیاتی نادرست و تهاجمی یا در زمان نامناسب بیان نماید؛ انتقاد او مخرب خواهد بود.
در انتقاد مخرب؛ منتقد تسلط کافی به موضوع ندارد و با کلی گویی می خواهد عیب ها و اشکالات طرف مقابل را به او گوشزد کند و قرار نیست هیچگونه کمک و راهکاری برای بهبود شرایط به او ارائه دهد. در نتیجه شنونده آزرده می شود و حس می کند شخصیتش زیر سؤال رفته و اصلا دوست ندارد به حرف های منتقد گوش دهد یا حتی در مورد آنها فکر کند.
انتقاد مخرب می تواند عواقب بدی به دنبال داشته باشد؛ به طوری که انگیزه و اعتماد به نفس مخاطب را کاملا از بین ببرد و روابط بین فردی را تخریب کند.
مطلب مرتبط: شخصیت چندگانه چیست؟
اصول انتقاد درست چیست؟
همانطور که قبلا اشاره کردیم انتقاد کردن هنری است که آداب خاصی دارد و اگر این آداب و اصول را رعایت نکنیم نه تنها انتقاد سازنده ای نخواهیم داشت؛ بلکه تأثیر بسیار بدی روی مخاطب خواهیم گذاشت. اصولی که برای انتقاد سازنده باید رعایت کنیم عبارتند از:
- اشراف کامل و علم و آگاهی کافی به موضوع داشته باشید.
- با نیت خیر و به قصد کمک به پیشرفت مخاطب انتقاد کنید.
- در انتقاد نگاهی واقعی و نسبی به مسائل داشته باشید و ایده آل گرایی را کنار بگذارید.
- در زمان و موقعیت مناسب انتقاد کنید.
- با رفتار و بیان درست و مؤدبانه انتقاد کنید.
- دور از جمع انتقاد کنید.
- در موقع انتقاد کردن با مخاطب همدلی کنید.
- راه حل مناسب و جایگزین پیشنهاد کنید.
- از کنایه زدن در انتقاد اجتناب کنید.
- در موقع انتقاد مخاطب را با کسی مقایسه نکنید.
- موقع انتقاد کردن خونسرد و آرام باشید.
- از حالت قضاوت و محکوم کردن در انتقاد بپرهیزید.
- در کنار نکات منفی روی ویژگی های مثبت نیز تمرکز کنید.
چگونه انتقاد پذیر باشیم؟
همه ما دوست داریم مورد تعریف و تمجید دیگران قرار بگیریم ؛ اما باید بدانیم که فقط نظرات مثبت سازنده نیستند و بدون شنیدن انتقاد هیچوقت نمی توانیم ایرادات و نقایص خود را بفهمیم و در جهت رفع آنها و رشد حرکت کنیم!
انتقاد پذیری افراد در سطح های مختلف متفاوت می باشد؛ برای مثال پذیرش انتقاد خانواده و دوستان بسیار راحت تر از انتقاد شدن توسط غریبه ها می باشد. معمولا دوستان خوب ما با نیتی خیرخواهانه نقص ها و عیب هایمان را به ما گوشزد می کنند.
اگر دیدگاه منفی را کنار بگذاریم و به انتقاد به عنوان یک فرصت برای یادگیری و پیشرفت نگاه کنیم که به بهبود شرایط ما کمک خواهد کرد؛ شنیدن آن برایمان بسیار راحت تر می شود و حتی از انتقادها استقبال خواهیم کرد!
مطلب مرتبط: کنترل خشم چیست؟
انتقاد پذیری یک مهارت مهم است که با افزایش سطح عزت نفس و تقویت مهارت های گوش دادن درست، سؤال پرسیدن، حفظ آرامش و کنترل احساسات و داشتن نگرش و تفکرات مثبت می توانیم آن را در وجود خود تقویت کنیم؛ تا با شنیدن نقدهای دیگران به جای دلخوری و یا خشمگین شدن بتوانیم از آنها برای بهبود و پیشرفت شخصی خود استفاده کنیم.
کلام آخر
با مطالعه این مقاله با واژه انتقاد و انواع آن کاملا آشنا شدید و به اهمیت و فواید انتقاد سازنده پی بردید. امیدواریم با تمرین بتوانید سطح انتقاد پذیری خود را بالا ببرید و با تکنیک هایی که به شما معرفی کردیم؛ انتقادات و بازخوردهای سازنده خود را به شیوه صحیحی به دیگران بیان نمایید. برای دریافت مشاوره های بیشتر می توانید با روانکده در تماس باشید.
دیدگاهتان را بنویسید